Nazwa projektu: Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych

Planowany okres realizacji: 2016-2022 r.

Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe

Celem projektu jest wzmocnienie odporności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu w nizinnych ekosystemach leśnych. Podejmowane działania będą ukierunkowane na zapobieganie powstawaniu lub minimalizację negatywnych skutków zjawisk naturalnych takich jak: niszczące działanie wód wezbraniowych, powodzie i podtopienia, susza i pożary.

Na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Gdańsku w realizację projektu zaangażowane jest Nadleśnictwo Choczewo

Cel główny projektu zostanie osiągnięty poprzez realizację kompleksowych działań polegających na zabezpieczeniu lasów przed kluczowymi zagrożeniami związanymi ze zmianami klimatycznymi. Obejmą one rozwój systemów małej retencji oraz przeciwdziałanie nadmiernej erozji wodnej na terenach nizinnych.

Cele uzupełniające:

• odbudowa cennych ekosystemów naturalnych, a tym samym pozytywny wpływ na ochronę różnorodności biologicznej;
• ocena skutków przyrodniczych wykonywanych zadań realizowana poprzez prowadzenie monitoringu porealizacyjnego wybranych zadań adaptacyjnych. 

W ramach projektu będą realizowane inwestycje związane z:

• budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania zbiorników małej retencji, wraz z niezbędną infrastrukturą umożliwiającą czerpanie wody do celów przeciwpożarowych przez jednostki PSP;
• budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania małych urządzeń piętrzących w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych oraz ochrony gleb torfowych;
• adaptacją istniejących systemów melioracyjnych do pełnienia funkcji retencyjnych z zachowaniem drożności cieku dla ryb;
• zabezpieczeniem obiektów infrastruktury leśnej przed skutkami nadmiernej erozji wodnej, związanej z gwałtownymi opadami;
• przebudową i rozbiórką obiektów hydrotechnicznych niedostosowanych do wód wezbraniowych (mostów, przepustów, brodów).

Projekt wykorzystuje kompleksowe zabiegi łączące przyjazne środowisku metody przyrodnicze i techniczne. Planowane są w większości małe obiekty/budowle o prostej konstrukcji budowane z zastosowaniem materiałów naturalnych. Wybierane technologie mają być przyjazne dla naturalnego środowiska przyrodniczego.

Bezpośrednim efektem realizacji projektu będzie zretencjonowanie 2,1 mln m³ wody.

Wartość projektu

Planowany całkowity koszt realizacji projektu wynosi 234 670 000,00 zł

Maksymalna kwota wydatków kwalifikowalnych wynosi 170 000 000,00 zł

Maksymalna kwota dofinasowania z funduszy europejskich wynosi 144 500 000,00 zł

       Projekt jest pierwszą (o tak wielkiej skali) próbą połączenia leśnictwa z aktywną ochroną przed skutkami przyśpieszonego spływu wód powierzchniowych. RDLP w Gdańsku włączyła się w to ogólnopolskie zadanie, realizowane od 2007 r. i opiewające w skali kraju na ponad 196 mln zł. Projekt jest unikalny w skali UE.
        Obserwacje z ostatniego 50-lecia wskazują na nasilanie się na obszarze Polski ekstremalnych zjawisk pogodowych. Sezonowa zmienność klimatyczna charakteryzująca się intensywnymi opadami wiosennymi oraz okresami suszy w porze letniej, a także stan systemów melioracyjnych, doprowadziły do obniżenia zwierciadła wód gruntowych i powierzchniowych. W efekcie, na wielu obszarach dochodzi do przesuszenia licznych siedlisk leśnych. Wychodząc naprzeciw opisanym problemom, od ponad 20 lat Lasy Państwowe realizowały inwestycje związane z retencjonowaniem wody. Od kilku lat połączone siły Nadleśnictw i RDLP z całego kraju (w tym 8 nadleśnictw z terenu RDLP w Gdańsku) prowadzą do odtworzenia obszarów wodno-błotnych i regulacji stosunków wodnych przez budowę odpowiedniej infrastruktury (np. zastawki, progi wodne, spiętrzenia, oczka wodne).
 

        Dzisiaj w Polsce najwięcej jest rezerwatów leśnych – to ponad połowa ich ogólnej liczby. To nieoceniony obiekt dla badań nad zasadami funkcjonowania lasu, niezależnie od tego, czy na ich terenie prowadzono kiedykolwiek gospodarkę leśną.  Ochrona ekosystemu leśnego jako całości pozwala zbierać i interpretować dane dotyczące sprzężeń i zależności ekologicznych, procesów obiegu materii i przepływu energii, ma też olbrzymi wpływ na zachowanie różnorodności biologicznej obszaru. Choć przyrodniczo „delikatne" i nieraz w ekologicznym sensie kruche, rezerwaty przyrody mogą być swego rodzaju bastionem - bankiem genów chronionych i/lub ginących gatunków. Śledząc procesy zachodzące w rezerwatach, pogłębiamy wiedzę o funkcjonowaniu ekosystemów, a na jej bazie możemy starać się ulepszać nie tylko metody ich ochrony, ale również metody hodowli lasów typowo gospodarczych. Ochrona przyrody rezerwatu nie może kończyć się jednak na jego ustanowieniu. Każdy rezerwat w Polsce powinien według prawa posiadać plan ochrony, którym jest dokument przygotowywany przez ekspertów na podstawie badań, obserwacji, gromadzenia dostępnych informacji na temat (przede wszystkim) przyrodniczych aspektów obszaru. Plan ochrony, tworzony dla rezerwatu w okresie 5 lat od jego ustanowienia, zawiera wytyczne w zakresie prowadzenia ochrony przyrody w rezerwacie na okres 20 następnych lat.Jako kompendium wiedzy o pewnym obszarze chronionym, plan ochrony służyć może podmiotom i organizacjom, które nim zarządzają, przyrodnikom zbierającym dane (np. prowadzącym monitoring), a także osobom, które użytkują dany obszar chroniony albo żyją na jego terenie lub w okolicy. Projekt prowadzony przez RDLP w latach 2011-2013 zaowocował stworzeniem 20 planów ochrony dla rezerwatów położonych w zasięgu administrowanym przez Dyrekcję – aktualnie plany, poddane konsultacjom społecznym, ostatecznie opiniowane są przez RDOŚ – nadzorcę ochrony przyrody.

      Projekt zakończył się z dniem 31.12.2013 r. – aktualnie trwają ostateczne procedury zmierzające do zatwierdzenia planów ochrony.

          Na terenach zarządzanych obecnie przez jednostki organizacyjne Lasów Państwowych lokalizowane były w przeszłości poligony wojskowe i inne obiekty aktywnie wykorzystywane przez siły zbrojne. Obiekty te są obecnie najczęściej wyłączone z użytkowania z powodu silnej degradacji środowiska przyrodniczego oraz możliwych zagrożeń dla zdrowia i życia ludzi. Przeprowadzenie działań rekultywacyjnych, w dłuższej perspektywie, umożliwi wdrażanie różnorodnych form ekstensywnego zagospodarowania obiektów powojskowych (np. użytkowanie rekreacyjne, edukacyjne, itp.), przyczyni się także do realizacji skutecznej ochrony siedlisk leśnych i nieleśnych, zapewniając tym samym zrównoważony rozwój w skali lokalnej i regionalnej. RDLP w Gdańsku włączyła się do ogólnopolskiego projektu poprzez udział 3 Nadleśnictw ze swojego terenu. W ramach działań, prowadzone jest rozpoznanie saperskie, rozbiórka obiektów powojskowych, rewitalizacja podłoża, przebudowa drzewostanów – dostosowanie do warunków siedliskowych, ochrona i reintrodukcja gatunków roślin i zwierząt; nadrzędnym celem realizowanym w ramach projektu pozostaje likwidacja zagrożenia zdrowia i życia ludzkiego na terenach zarządzanych przez Lasy Państwowe. Koszt całkowity realizacji działań w skali Polski to ponad 130 mln zł.